Áhættuþættir

Fjárfesting í blönduðum sjóðum

Upplýsingar um helstu áhættuþætti

Blandaðir sjóðir fjárfesta aðallega í öðrum innlendum sem og erlendum sjóðum, (þar sem undirliggjandi eignir geta verið hvort heldur skuldabréf eða hlutabréf), en einnig í stökum hlutabréfum, skuldabréfum, peningamarkaðsgerningum og innlánum hjá fjármálafyrirtækjum. Þessir sjóðir geta haft heimildir til afleiðuviðskipta og eins til fjárfestinga í erlendum fjármálagerningum. Tilgangurinn er að ávaxta fé sjóðfélaga og dreifa áhættu með kaupum á vel dreifðu og blönduðu eignasafni sjóða, fjármálagerninga og innlána. Fjárfestar geta keypt hlutdeildarskírteini sem staðfestingu á eignarhlut sínum í sjóðnum og átt þannig hlutfallslega kröfu á þær eignir sem sjóðurinn á að frádegnum skuldbindingum sjóðsins.

Blandaðir sjóðir í rekstri Landsbréfa eru fjárfestingarsjóðir og starfa samkvæmt lögum nr. 128/2011, um verðbréfasjóði, fjárfestingarsjóði og fagfjárfestasjóði, og lúta eftirliti Fjármálaeftirlitsins. Staða og afdrif rekstrarfélagsins sem rekur sjóðina hefur ekki bein áhrif á virði sjóðanna þar sem efnahagur þeirra er aðskilinn efnahag rekstrarfélagsins. Styrkur hvers sjóðs ræðst af undirliggjandi eignum hans, fjárhagslegum styrk útgefenda þeirra fjármálagerninga sem sjóðurinn hefur fjárfest í og fjölmörgum öðrum þáttum sem geta haft áhrif á verð þeirra.

Fjárfesting í blönduðum sjóðum felur ætíð í sér áhættu. Fjárfesting í hlutdeildarskírteinum sjóða er þó að jafnaði öruggari en þegar keyptir eru einstakir fjármálagerningar, þar sem hver sjóður dreifir áhættu fjárfesta með kaupum í fleiri en einum flokki fjármálagerninga. Vakin er sérstök athygli á því að rýmri heimildir fjárfestingarsjóða til fjárfestinga í samanburði við heimildir verðbréfasjóða geta leitt til þess að meiri áhætta getur verið fólgin í fjárfestingu í fjárfestingarsjóðum en verðbréfasjóðum.

Hlutdeildarskírteini sjóðanna geta lækkað í verði ekki síður en hækkað og eru því ekki áhættulaus og fjárfestar kunna að fá minna til baka en upphaflega var fjárfest fyrir. Sveiflur í gengi sjóðanna geta verið töluverðar vegna sveiflna í gengi þeirra eigna sem sjóðirnir fjárfesta í. Nauðsynlegt er að fjárfestar kynni sér vel þá áhættu sem fólgin er í því að fjárfesta í blönduðum sjóðum, lykilupplýsingar og útboðslýsingar sjóða áður en ákvörðun er tekin um fjárfestingu. Hér að neðan er gerð grein fyrir helstu áhættuþáttum sem hafa þarf í huga áður en ákvörðun er tekin um fjárfestingu. Upptalningin er þó ekki tæmandi fyrir þá þætti sem geta haft áhrif á gengi blandaðra sjóða.

• Skuldaraáhætta (greiðslufallsáhætta) er til staðar í blönduðum sjóðum. Skuldaraáhætta er sú áhætta að útgefandi fjármálagernings standi ekki við skuldbindingar sínar og fari í gjaldþrot eða nauðasamninga og fjárfesting tapist því að hluta til eða að öllu leyti. Innlánakröfur geta tapast við gjaldþrot fjármálastofnunar sem sjóðirnir eiga innlán hjá. Fjárfestingar blandaðra sjóða geta verið nokkuð áhættusamar þegar horft er til skuldaraáhættu. Skuldaraáhætta minnkar með auknum fjölda útgefenda og er almennt talin vera meiri ef um fjármálagerninga fyrirtækja er að ræða en ef um fjármálagerning með ríkisábyrgð er að ræða.
• Áhætta tengd fjárfestingum í innlánum er í blönduðum sjóðum. Meiri áhætta fylgir almennt fjárfestingu í bundnum innlánum, en óbundnum innlánum. Innlán í eigu sjóðsins, hverju nafni sem þau kunna að nefnast, njóta ekki tryggingaverndar samkvæmt lögum.
• Markaðsáhætta er hættan á tapi sjóðs vegna sveiflna á markaðsvirði eigna í eignasafni sjóðsins, sem rekja má til breytinga á markaðsbreytum, svo sem vöxtum, gengi erlendra gjaldmiðla, hlutabréfa- og hrávöruverði eða lánshæfi útgefanda. Markaðsáhætta fylgir öllum fjármálagerningum og er ekki hægt að eyða með dreifðu eignasafni. Undir markaðsáhættu falla þannig til dæmis vaxtaáhætta og gengisáhætta
• Vaxtaáhætta felst í áhrifum breytinga á markaðsvöxtum á verðmyndun skuldabréfa. Hækki ávöxtunarkrafa á markaði getur það leitt til lækkunar á verði skuldabréfa og öfugt. Ávöxtunarkrafa skuldabréfa getur hækkað og verð hlutabréfa lækkað til dæmis við vaxtahækkanir Seðlabanka eða vegna mikils framboðs. Almennt eykst vaxtaáhætta eftir því sem meðallíftími eigna í sjóðum er lengri. Til þess að draga úr sveiflum má leitast við að spá fyrir um þróun vaxta. Þannig er hægt að lengja meðallíftíma fjárfestinga þegar vaxtalækkun er líkleg en stytta þegar líkur eru á hækkun. Erfitt getur reynst að sjá fyrir um sveiflur í ávöxtunarkröfu skuldabréfa og því viðbúið að sveiflur geti orðið í gengi sjóða við miklar breytingar á ávöxtunarkröfu.
• Gengisáhætta er áhætta sem felst í því að gengi verðbréfa, hlutdeildarskírteina og gjaldmiðla getur sveiflast með ófyrirsjáanlegum hætti og haft þannig áhrif á ávöxtun í sjóðum. Blandaðir sjóðir geta fjárfest að hluta til í fjármálagerningum sem skráðir eru í erlendri mynt. Gengisbreytingar geta verið á gjaldmiðlum þó svo að gengi fjármálagerninga haldist óbreytt og þar með haft áhrif á ávöxtun í sjóðunum.
• Áhætta tengd smæð markaðar  eða eignatengsla útgefanda fjármálagerninga getur verið til staðar í blönduðum sjóðum. Íslenskur verðbréfamarkaður er smár í sniðum og því fylgir að kaupendur og seljendur einstakra fjármálagerninga eru oft fáir. Af þeim sökum getur verðmyndun á markaði verið ógegnsæ og óvirkari en gerist á stærri mörkuðum. Einnig geta eignatengsl verið á milli útgefenda fjármálagerninga sem getur leitt til þess að greiðslufall einstakra útgefenda hafa víðtækari áhrif en annars myndi verða.
• Verðbólguáhætta er til staðar í blönduðum sjóðum þar sem heimild er til fjárfestinga í óverðtryggðum skuldabréfum.
• Seljanleikaáhætta/lausafjáráhætta felst í því að sú staða gæti komið upp að ekki sé hægt að selja, innleysa eða loka stöðu í eignasafni sjóða með takmörkuðum kostnaði og innan ásættanlegs tímaramma, til dæmis ef miklar innlausnir verða í sjóðunum eða ef samþjöppun eigna veldur broti á fjárfestingarstefnu. Laust fé í sjóðum gæti því verið of lítið til þess að standa undir greiðslu innlausna á hverjum tíma.
• Uppgjörsáhætta er til staðar í blönduðum sjóðum ef útgefandi eða mótaðili í viðskiptum afhendir ekki vfjármálagerning á réttum tíma eða stendur ekki við greiðslur.
• Vörsluáhætta er til staðar þar sem eignir í vörslu geta tapast vegna gjaldþrots, vanrækslu eða sviksamlegra athafna af hálfu vörslufyrirtækis.
• Landsbundin áhætta  getur verið til staðar í sjóðunum þar sem þeir geta fjárfest í fjármálagerningumfyrirtækja óháð því á hvaða landsvæði þau starfa.
• Rekstraráhætta  fylgir rekstri sjóða og þeir gætu tapað fjármunum vegna ófullnægjandi innri ferla og mistaka í tengslum við mannauð og kerfi rekstrarfélagsins, eða vegna ytri atburða, þ.m.t. hlýtingaráhætta og áhætta vegna verklags við viðskipti, miðlun, uppgjör og verðmat sem innt er af hendi fyrir sjóðina.