Áhættuþættir

Fjárfesting í blönduðum sjóðum

Upplýsingar um helstu áhættuþætti

Blandaðir sjóðir eru sjóðir sem veita viðtöku fé til sameiginlegrar fjárfestingar. Blandaðir sjóðir fjárfesta samkvæmt fjárfestingarstefnu sem innihaldið getur m.a. ríkiskuldabréf, skuldabréf sveitarfélaga, banka og fyrirtækja. Einnig er oftast um að ræða fjárfestingar í hlutabréfum. Blandaðir sjóðir fjárfesta einnig í sjóðum sem fjárfesta í áðurnefndum eignaflokkum.

Virði sjóðanna á hverjum tíma ræðst einnig af verðbreytingum á bréfunum þegar þau ganga kaupum og sölum á markaði.

Viðskiptavinir sem eiga hlut í sjóði eiga hlutfallslega kröfu á þær eignir sem sjóðurinn á. Tilgangur sjóðanna er að ávaxta fé sjóðfélaga og dreifa áhættu með kaupum á fleiri en einum flokki fjármálagerninga.

Styrkur hvers sjóðs ræðst af undirliggjandi eignum hans, það er fjárhagslegum styrk útgefenda þeirra verðbréfa sem viðkomandi sjóður hefur fjárfest í og eftir atvikum þeim veðum sem einstakir útgefendur hafa lagt fram til tryggingar skuldum sínum. Staða og afdrif þeirra fjármálafyrirtækja sem reka sjóði hafa því ekki með beinum hætti áhrif á virði sjóðanna þar sem efnahagur þeirra er aðskilinn efnahag viðkomandi fjármálafyrirtækis.

Blandaðir sjóðir Landsbréfa eru verðbréfasjóðir eða fjárfestingarsjóðir sem starfa samkvæmt lögum nr. 128/2011, um verðbréfasjóði, fjárfestingarsjóði og fagfjárfestasjóði, og lúta eftirliti Fjármálaeftirlitsins. Þeir hafa hver um sig mismunandi fjárfestingarstefnu.

Fjárfesting í blönduðum sjóðum felur ætíð í sér einhverja áhættu. Fjárfesting í hlutdeildarskírteinum sjóða er þó að jafnaði öruggari en þegar keyptir eru einstakir fjármálagerningar, þar sem hver sjóður dreifir áhættu fjárfesta með kaupum í fleiri en einum flokki fjármálagerninga.

Hafa verður í huga að gengi sjóða getur bæði hækkað og lækkað og fjárfestar kunna að fá minna til baka en upphaflega var fjárfest fyrir. Nauðsynlegt er að fjárfestar kynni sér vel þá áhættu sem fólgin er í því að fjárfesta í blönduðum sjóðum og útboðslýsingar sjóðanna áður en ákvörðun er tekin um fjárfestingu. Hér að neðan er gerð grein fyrir helstu áhættuþáttum sem hafa þarf í huga áður en ákvörðun er tekin um fjárfestingu. Upptalningin er þó ekki tæmandi fyrir þá þætti sem geta haft áhrif á gengi blandaðra sjóða.

• Markaðsáhætta fylgir öllum fjármálagerningum. Markaðsáhætta er sú áhætta sem ekki er hægt að eyða með dreifðu eignasafni. Undir markaðsáhættu falla til dæmis vaxtaáhætta og gengisáhætta.
• Vaxtaáhætta felst í áhrifum breytinga á markaðsvöxtum á verðmyndun skuldabréfa. Hækki ávöxtunarkrafa á markaði leiðir það til lækkunar á verði skuldabréfa og öfugt. Ávöxtunarkrafa bréfa getur hækkað til dæmis við vaxtahækkanir Seðlabanka eða vegna mikils framboðs. Almennt eykst vaxtaáhætta eftir því sem meðallíftími skuldabréfa og skuldabréfasjóða í blönduðum sjóðum er lengri. Til þess að draga úr sveiflum má leitast við að spá fyrir um þróun vaxta. Þannig er hægt að lengja meðallíftíma sjóða/fjárfestinga þegar vaxtalækkun er líkleg en stytta þegar líkur eru á hækkun. Erfitt getur reynst að sjá fyrir um sveiflur í ávöxtunarkröfu skuldabréfa og því eðlilegt að sveiflur geti orðið í gengi blandaðra sjóða við miklar breytingar á ávöxtunarkröfu.
• Gengisáhætta er áhætta sem felst í því að gengi verðbréfa, þar á meðal hlutabréfa, og gjaldmiðla getur sveiflast með ófyrirsjáanlegum hætti og haft þannig áhrif á ávöxtun í sjóðum.
• Skuldaraáhætta (greiðsluáhætta) er til staðar í blönduðum sjóðum. Skuldabréf og eignir skuldabréfasjóða geta rýrnað ef skuldari stendur ekki við skuldbindingar sínar og greiðslufall verður á bréfunum. Einnig getur skuldaraáhætta verið fólgin í því að fjármálastofnun sem sjóðurinn á innlán hjá verður gjaldþrota.
• Landsbundin áhætta er til staðar í blönduðum sjóðum. Hagkerfum einstakra landa kann að vera mismunandi háttað, til hins betra eða verra, hvað snertir atriði á borð við vöxt landsframleiðslu og verðbólgu. Landsbundin áhætta getur einnig skapast vegna óvissu um ytri aðstæður, til dæmis um það hvort reglusetning og skattar verði óbreytt til framtíðar. Jafnframt getur hún skapast vegna átaka, stjórnmáladeilna, hryðjuverka, styrjalda, náttúruhamfara, farsótta og annarra álíka aðstæðna.
• Áhætta tengd smæð markaðar eða eignatengsla útgefenda verðbréfa. Íslenskur verðbréfamarkaður er smár í sniðum og því fylgir að kaupendur og seljendur einstakra verðbréfa eru oft fáir. Af þeim sökum getur verðmyndun á markaði verið óvirkari en gerist á stærri mörkuðum. Einnig geta eignatengsl verið á milli útgefenda verðbréfa sem getur leitt til þess að greiðslufall einstakra útgefenda hafa víðtækari áhrif en annars myndi verða.
• Frammistöðuáhætta er til staðar í blönduðum sjóðum. Flestir sjóðir miða árangur sinn við tiltekna viðmiðunarvísitölu og er það markmið sjóðstjóra að ná betri ávöxtun en vísitalan gefur á hverjum tíma. Ávöxtunin getur ýmist verið betri eða verra en vísitalan og felur það í sér frammistöðuáhættu.
• Lausafjáráhætta er til staðar í blönduðum sjóðum þar sem sú staða gæti komið upp að eign seljist ekki tímanlega á ásættanlegu verði ef þess er þörf, til dæmis ef miklar innlausnir verða í sjóði. Lausafjáráhætta er því sú áhætta að of lítið laust fé sé til í sjóði til að standa undir greiðsluskuldbindingum á hverjum tíma.
• Uppgjörsáhætta er til staðar í blönduðum sjóðum ef útgefandi/mótaðili greiðir ekki eða afhendir ekki eignina á réttum tíma.
• Vörsluáhætta er í blönduðum sjóðum þar sem eignir í vörslu geta tapast vegna gjaldþrots, vanrækslu eða sviksamlegra athafna af hálfu vörsluaðila.
• Áhætta afleiðna er í blönduðum sjóðum Landsbréfa. Sjóðirnir hafa heimild til að eiga viðskipti með afleiður samkvæmt þeim skilyrðum sem sett eru fram í lögum nr. 128/2011, bæði vegna gengisvarna og til stöðutöku. Afleiður bera markaðsáhættu sem í sumum tilvikum getur verið meiri en sú áhætta sem tengist hefðbundinni fjárfestingu í verðbréfum. Mótaðilaáhætta afleiðuviðskipta felst í því að mótaðili afleiðusamninga efni ekki skuldbindingar sínar samkvæmt samningi afhendi t.d. ekki verðbréf eða standi með öðrum hætti ekki við samninginn á uppgjörsdegi.